معرفی گروه

رشته مطالعات فرهنگی دانشگاه علم و فرهنگ

مطالعات فرهنگی رویکردی میان‌رشته‌ای است که از اوایل دهۀ 1960 در بریتانیا شکل گرفت، اما به تدریح در سرتاسر جهان پراکنده شد و به عنوان یک حوزۀ مطالعاتی پر قدرت تثبیت شد. آنچه این رشته را از سایر رشته‌های علوم انسانی متمایز می‌کند تأکید آن بر میان‌رشته‌ای بودن و پرهیز از تصلب‌های روش‌شناختی و رشته‌ای است. به عبارت دیگر، مطالعات فرهنگی بر محوریت پرسش در باب فرهنگ نسبت به کاربست مفاهیم، روش‌ها، چشم‌اندازها و الگوهای رشته‌های دیگر گشودگی دارد. یکی از تلاش‌های رایج در  رشته‌های مختلف علوم انسانی تلاش برای تمایزگذاری سفت و سخت میان رشته‌های مختلف است. این تلاش غالباً شکلی اداری نیز به خود گرفته است و در بسیاری اوقات موجب پدیدآیی جدال‌هایی بی‌حاصل نیز شده است که برای مثال یک مسئله تا چه حد جامعه‌شناختی، فلسفی، تاریخی، روان‌شناختی، جغرافیایی، انسان‌شناختی و... است. مطالعات فرهنگی تلاش می‌کند به مسئلۀ مرکزیش در باب فرهنگ، چگونگی شکل‌بندی و ممکن شدنش، چگونگی تَعَینش در اینجا و اکنون و نتایج و پیامدهایش وفادار باشد و برای پاسخ به این مسئلۀ مرکزی از هر قلمرویی که بتواند استفاده می‌کند. لذا ویژگی اصلی این رشته انعطاف آن است. از این رو طیف وسیعی از مسائل مرتبط با فرهنگ موضوع این رشته است. رویکرد میان‌رشته‌ای و تمرکز بر مسائل فرهنگی دنیای امروز موجب می‌شود که انتقادی بودن وجه گریزناپذیر این رشته باشد. فهم فرهنگ جز از دل فهم مناسبات فرهنگی ممکن نمی‌شود و از آنجا که قدرت و هندسۀ آن همواره بخشی جدایی‌ناپذیر از مناسبات اجتماعی-فرهنگی است، پرسش از قدرت و جایگاه آن در شکل‌بندی روابط اجتماعی، و فرهنگ هم‌ارز با آن‌ها، پرسشی صریح و یا ضمنی در پژوهش‌های این حوزه است.  از این حیث دانش‌وران این حوزه همواره حساسیتی جدی نسبت به مسائلی دارند که با منطق سلطه در اقسام مختلفش درگیر است.  انتظار می­رود دانشوران مطالعات فرهنگی بتوانند نسبت به مسایلی که با تولید، مصرف و بازتولید فرهنگی در دنیای معاصر در ارتباط است با حساسیت کافی بنگرند و رسانه­ها، نهادهای ایدئولوژیک، سازوکارها و ترتیبات سیاسی، فرهنگی و سرمایه­ای را از منظر پروژه برابری و عدالت مورد مطالعه قرار دهند.

گروه مطالعات فرهنگی دانشگاه علم و فرهنگ به­عنوان قدیمی­ترین دپارتمان تحصیلات تکمیلی این دانشگاه، از سال 1384 آغاز به کار کرده است. اولین مدیر این گروه دکتر محمد رضایی است که از پژوهشگران و افراد شناخته شدۀ این حوزه است. دکتر محمد رضایی از سال 1384 تا 1395 مدیریت این گروه را بر عهده داشت. از سال 1395 تا 1400 دکتر عباس کاظمی مدیر گروه  بود. ایشان نیز از افراد شناخته شده مطالعات فرهنگی است و آثار و پژوهش‌های متنوعی در این حیطه دارند. از سال 1400 تا کنون آرش حیدری مدیریت گروه را بر عهده دارند. آرش حیدری نیز از پژوهشگران پرکار در حوزۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی است. این گروه هرساله در مقطع کارشناسی ارشد، دانشجویانی را با تمرکز بر حساسیت­های یادشده جذب می­کند. اولویت اخیر این گروه، مطالعات فرودستان و مطالعات شهر است که با دو رویکرد میدانی (اتنوگرافیک) و تاریخی (تبارشناختی) پیگیری می­شود. همچنین تاثیر این دانش در زیست و شیوه تفکر خود دانشجویان موردنظر است. در کنار تولید دانشورانی که بتوانند به حیات دانشگاهی خود ادامه دهند، این گروه در پی انتقال بینش مطالعات فرهنگی به آن دسته دانشجویانی است که در بخش­های مختلف شاغل­اند و از طریق کسب بینش و منش مطالعات فرهنگی خواهند توانست موقعیت اجتماعی و شغلی و محیط پیرامونی زیست روزمره خود را از طریق تجربه تحصیل در دوره مطالعات فرهنگی دستخوش تغییر نمایند. دانش مطالعات فرهنگی چه برای دانشوران حرفه­ای و چه برای سیاستگذاران و مدیران فرهنگی محمل مناسبی است تا نگاه­شان به تولیدات و سیاست­های فرهنگی از تک­ساحتی بودن خارج شود.